Een belevingsgericht interieur voor mensen met dementie, wat is dat?
21 september 2020
“Juist bij mensen met dementie is hun welbevinden heel belangrijk. Onbewust moet het goed voelen. Ook als ze dat zelf niet of niet meer kunnen benoemen. En hun omgeving is daar mede bepalend voor.” Jacqueline Vink ontwerpt belevingsgerichte interieurs voor mensen met dementie en legt uit wat dat is.
Als er ‘iets’ is met zijn of haar leefwereld, dan kan iemand met een gezond brein dat benoemen en (laten) aanpassen. Of dat nu gaat om het uitgekeken zijn op een behangetje of een groter ongemak, ze kunnen er iets mee. Ze kunnen zélf invloed uitoefenen op het gevoel van onbehagen. Bij iemand met een vorm van dementie lukt dit niet. Ongemakken in de leefwereld leiden bij hun tot prikkels waar ze zich geen raad mee weten. Ze kunnen het niet uiten, voelen zich verward en onveilig. De signalen die ze vervolgens geven worden niet altijd goed begrepen door mensen met een gezond brein.
Gedrag en omgeving
“Bij mensen met dementie zijn zintuigen heel erg belangrijk”, zegt Jacqueline Vink. Al ruim 20 jaar werkt zij als interieurontwerper, waarvan bijna 10 jaar als zelfstandige. De laatste jaren wordt ze steeds vaker gevraagd om mee te werken aan projecten voor dementiezorg. Ze heeft verschillende studies gevolgd over dementie en omgevingspsychologie waarbij veel aandacht was voor de relatie gedrag en omgeving. “Het gevoel van veiligheid is heel belangrijk voor ieder mens, maar zeker voor mensen met dementie als ze net de overstap maken van thuis wonen naar een dementie zorgcentrum. De nieuwe woonomgeving moet vertrouwd en veilig voelen.“ Jacqueline is dankbaar om voor deze kwetsbare doelgroep te mogen ontwerpen: “Ik wil iets kunnen betekenen voor anderen. Ook in mijn werk. Iets kunnen betekenen voor kwetsbare mensen geeft mij zoveel voldoening. Ik vind het heel mooi dat ik dat mag doen.”
Gedrag observeren
Wat hebben mensen met dementie nodig? “Wij denken het wel te weten maar kunnen nog steeds niet in hun brein kijken. Wij bedenken dingen maar in de praktijk blijkt het anders uit te pakken. Dat komt omdat het individuen zijn met ieder een eigen verleden. De dementie is er in verschillende vormen en ontwikkelt zich bij iedereen anders en in een ander tempo. Daarom is het belangrijk om continue te observeren hoe mensen zich voelen, hoe ze zich gedragen, hoe ze reageren en waar hun behoefte ligt. Waar ze eerst baat bij hebben kan in een ander stadium heel anders voelen.”
Onbehagen voorkomen
Het goed inrichten begint al in de bouwfase. Jacqueline kijkt graag dan al mee om te onderzoeken of de indeling van het gebouw logisch is voor bewoners met dementie. Hoe is de routing in het gebouw, kunnen bewoners zelf de weg vinden? Als ze gaan dwalen of verdwalen zorgt dat voor onrustige gevoelens bij de bewoner zelf en extra belasting bij de zorgverleners. Vooraf kijkt ze hoe het gevoel van onbehagen, door welke oorzaak dan ook, zoveel mogelijk voorkomen kan worden.
Algemene en gezamenlijke ruimtes worden door Jacqueline ingericht. Ze kijkt naar het doel van de ruimte en de wensen van de bewoners. Er wordt een sfeer gekozen en kleuren en materialen worden erbij gezocht. Daarbij wordt steeds gekeken naar de behoefte van de bewoners en daar wordt de omgeving op aangepast. De omgeving hoort onbewust prettig te zijn.
Belevingsruimte
Door gezamenlijke ruimtes in te richten als belevingsruimte kan er op één plek in het huis een hele andere sfeer gecreëerd worden. Beleving is vooral gericht op de behoefte van mensen op dat bewuste moment en de samenstelling van de groep. Als voorbeeld noemt Jacqueline een groepje mannen met dementie dat graag biljart speelt. “Stel daar is behoefte aan op een bepaald moment. Ze kunnen er samen of alleen biljarten en voelen zich daar goed bij. Het is vertrouwd. Maar naarmate de dementie vordert wordt het lastiger om de keu goed vast te houden of de spelregels worden vergeten. Of er komen andere bewoners die helemaal geen behoefte hebben aan een potje biljart! Dan moet het biljart plaats kunnen maken voor iets anders wat op dát moment fijn is.”
Steeds opnieuw aanpassen aan behoeftes
De belevingsruimtes dienen daarom flexibel te zijn. Makkelijk aan te passen aan de behoeftes van de bewoners. En rekening houdend met de steeds wisselende samenstelling van de groep. En dat is nog best een knelpunt. Bijvoorbeeld een ruimte met een bushalte of een oud bureau met typemachine is heel leuk. Maar als mensen nooit met een bus gereisd hebben doet dit niet zoveel met ze en kan het ook een averechts effect hebben. Het kost tijd om de mensen steeds opnieuw te leren kennen en ze te observeren. Zorgpersoneel heeft het al heel druk en moet telkens keuzes maken in wat ze doen. Extra personeel kost geld en sommige aanpassingen in de belevingsruimtes zijn erg kostbaar.
Prettig wonen met een veilig gevoel
Voor de toekomst hoopt Jacqueline dat er meer tijd en budget komt om de behoeftes van de bewoners in dementie zorgcentra te bepalen, zowel van de hele groep als van de individu. En meebewegen: in de samenstelling van de groep, in het stadium van de dementie van de individuen. “Door de omgeving zo goed mogelijk te laten aansluiten bij de behoeften van de bewoners kunnen mensen met dementie prettig wonen met een veilig gevoel. Met het ontwerpen van belevingsgerichte interieurs kan ik echt iets betekenen voor mensen om hun leven aangenamer te maken en dat is voor mij heel waardevol.”
Bent u een maatschappelijk betrokken ondernemer? Laat het zien en doe mee met Goodwill. Sponsor Goodwill Days voor mensen met dementie en geef kleur aan de zorg!
In de media
