Waarom kleuren zo waardevol kan zijn bij dementie
4 maart 2021
“Kleuren geeft de mens met dementie eigen regie. Het zelf kiezen van de kleur, het materiaal en welk vakje geeft een bepaalde rust.” Heidi Nusselder, een creatieve ondernemer op het gebied van dementie, legt uit hoe het brein bij dementie werkt, hoe passiviteit doorbroken kan worden en hoe waardevol een kleurboek kan zijn.
Het brein bij dementie, hoe werkt het?
“Voor mensen met dementie is het bedenken, organiseren en uitvoeren van een activiteit een grote opgave. Bij veel mensen is de zogenaamde ‘frontaalkwab’ aangetast, het voorste deel van onze hersenen. Dit hersengebied is verantwoordelijk voor het regelen van impulsen en gedrag. Als dementie dit gebied aantast, worden mensen passiever, onverschilliger en vlakker. Hierdoor zijn zij gewoonweg niet meer in staat om iets te verzinnen en het goed uit te voeren.”
Wat speelt nog meer een rol bij deze passiviteit?
“Daarnaast speelt het geheugen natuurlijk een grote rol. Als je vergeet wat je wilt doen, hoe je het wilt doen en misschien denkt dát je iets al gedaan hebt, dan zal er minder drang zijn om het uit te willen voeren. En tenslotte speelt faalangst een grote rol. Mensen die bijvoorbeeld zelf in de gaten hebben dat hun geheugen achteruit gaat, zijn vaak bang om fouten te maken door hun vergeetachtigheid. De veiligste optie is dan ‘niets doen’, want dan kan er ook niets mis gaan.”
Is passiviteit bij dementie te voorkomen?
“Helaas kun je passiviteit bij dementie niet voorkomen. De hersenaandoening zorgt voor achteruitgang van de functies van het ‘denkende brein’, oftewel het ‘bovenbrein’. Mensen met dementie beschikken hierdoor steeds minder over bijvoorbeeld zelfkennis, ziekte inzicht, keuzes maken, probleemoplossend vermogen en kunnen plannen. Belangrijk is daarom om in te spelen op wat die persoon met dementie nog wél kan. Denk in mogelijkheden en ga in op hun eigen niveau. Als iemand iets niet meer kan, plaag hem/haar daar dan niet meer mee en stel je verwachtingen bij.“
Hoe kun je de passiviteit doorbreken?
“Verleid! Maak een activiteit aantrekkelijk door er alvast mee te beginnen. Mensen met dementie begrijpen de taal steeds minder, dus woorden zeggen hen niet meer zo veel. Verleid dus door te doen en zelf in actie te komen. ‘Zullen we de tafel dekken?’ zal geen reactie geven. Maar door alvast zelf te beginnen met de tafel te dekken, en de betrokkene om hulp te vragen ‘Wat stom, ik kan de messen niet meer vinden, wil je me helpen zoeken?’ of ‘Jij kan zulke lekkere thee zetten’ kun je mensen met dementie toch in beweging krijgen. Geef een compliment en… doe een beetje verliefd!”
Waarom is het belangrijk om samen een activiteit te ondernemen?
“De mens met dementie kan niet/nauwelijks zelf meer een activiteit verzinnen. Daarom is het belangrijk om dit samen te doen en in gang te zetten. Het liefst met een terugkerend ritueel, zodat er een bepaalde structuur en herkenbaarheid ontstaat. De mens met dementie gaat het patroon herkennen en ziet er naar uit dat je er bent. Het voelt vertrouwd en het geeft plezier en afleiding. Door een ontspannende of goed passende activiteit aan te bieden functioneert de persoon met dementie ook ‘beter’. Hij/zij is weer actief, doet mee en kan misschien ook weer in de hogere hersenfuncties functioneren; het denkende brein. Zo kunnen er zomaar verrassende gesprekjes ontstaan, of een herkenning naar jou. Ontspannen en inspannen; een goede combinatie voor het brein. En… het breekt de dag.”
Wat kan een kleurboek doen voor mensen met dementie?
“Eén van de activiteiten die heel laagdrempelig is, is kleuren. Het is een individuele bezigheid die rust geeft. Met kleuren heeft de mens met dementie eigen regie. Hij/zij maakt de keuzes welke kleuren hij/zij gebruikt. Naast de lijntjes kleuren? Geen probleem, geef een groot compliment hoe mooi jij het vindt. Om te gaan kleuren zet je toch het ‘denkende brein’ weer aan, want de mens met dementie gaat keuzes maken: ‘Welke pagina/afbeelding kies ik? Welke kleur stift of potlood kies ik? Welke vakje kleur ik in?’ Daarnaast activeer je de fijne motoriek en kleurbewustheid. Maar ook het brein registreert bewust het onderwerp van de kleurplaat. Een herkenbare kleurplaat zorgt voor het kiezen van de juiste kleuren. En als het thema dan ook nog eens aansluit op de mens met dementie, dan is het kleuren nog leuker.”
Samen kleuren bij dementie
“Onderwerpen als lente, bloemen, sneeuw, Pasen, school en zomervakantie zorgen daarnaast ook voor mooie gespreksstoffen. Zo kan aan de hand van de kleurplaat in gesprek worden gegaan over dat thema en kun je samen herinneringen ophalen. Het is dus meer dan alleen maar kleuren, aansluitend biedt je ook reminiscentie: het ophalen van positieve herinneringen.
Lukt het de persoon met dementie niet om zelf een kleurplaat te kiezen en wil hij/zij daardoor niet beginnen aan deze activiteit? Leg twee identieke kleurplaten neer en begin zelf al met kleuren. Enthousiasmeer en de kans is groot dat de persoon met dementie jou na gaat doen en meedoet.”
Over Brein inzicht & Heidi Nusselder
Heidi Nusselder is een creatieve ondernemer op gebied van dementie. Ze vertelt wat ze allemaal doet: “Ik zet mij in als trainer en (wandel)coach, maar ook als ontwikkelaar en projectleider. De slogan van mijn bedrijf Brein inzicht is ‘oog voor dementie’. Dat omvat alles hierin: als we samen de mens met dementie beter begrijpen en beter kunnen begeleiden, dan kunnen we hun wereld een stuk meer ontspannen en comfortabeler maken. Ik maak bijvoorbeeld seizoensgerichte activiteiten pakketten. Naast mijn ondernemerschap ben ik werkzaam als coördinator op een geheugensteunpunt. We begeleiden en activeren mensen met beginnende dementie en ondersteunen mantelzorgers.”
Bent u een maatschappelijk betrokken ondernemer? Laat het zien en doe mee met Goodwill. Sponsor Goodwill Days voor mensen met dementie en geef kleur aan de zorg!
In de media
